Behandeling van Lymfoedeem
Sommige kinesitherapeuten (fysiotherapeuten) hebben een speciale opleiding gevolgd voor de behandeling van lymfoedeem. Deze behandeling wordt C.P.T. (Complexe Physische Therapie) genoemd en bestaat uit manuele lymfdrainage, compressietherapie, oefentherapie.
Omdat huidkwetsuren zeer nadelig kunnen inwerken in het veroorzaken, in stand houden of verergeren van lymfoedeem is huidhygiëne van de arm aan de zijde van de operatie van zeer groot belang. Lees daarom grondig de preventietips. De huid dagelijks verzorgen met een crème of lotion met neutrale zuurtegraad (pH5) zal ervoor zorgen dat de huid in optimale conditie blijft.
Dit hoofdstuk staat onder inhoudelijke controle van dhr. P. De Paepe, docent Manuele Lymfdrainage a.m. Vodder, secretaris MLDV.
Sommige kinesitherapeuten (fysiotherapeuten) hebben een speciale opleiding gevolgd voor de behandeling van lymfoedeem. Deze behandeling wordt C.P.T. (Complexe Physische Therapie) genoemd en bestaat uit: - manuele lymfdrainage; - compressietherapie; - oefentherapie. Om een C.P.T.-therapie goed te kunnen geven, is een specifieke opleiding noodzakelijk. Niet alle kinesitherapeuten hebben deze speciale opleiding gevolgd. Het beste informeert u naar een therapeut in uw buurt bij onderstaande verenigingen. Zij verenigen de therapeuten die de opleiding hebben genoten èn die zich engageren om steeds up-to-date te blijven. U kan zelf een therapeut in uw buurt zoeken op de website van de vereniging Manuele Lymfendrainage ad modum Vodder, op volgend adres http://www.mldv.org of u kan contact opnemen met: België, Nederland & Frankrijk: MLDV (vereniging Manuele LymfDrainage ad modum Vodder): mldv@compaqnet.be tel. & fax. (32) 50 38 95 25 Nederland: NVFL (Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie) Website: http://www.nvfl.nl/ Email: info@nvfl.nl Tel: (31) 346 35 03 35
Tijdens de behandeling wordt aan de patiënt een speciale massage toegediend die erop gericht is het overtollige vocht en de proteïnen te verwijderen en de gezonde lymfvaten te openen zodat zij de taak van de getroffen lymfvaten kunnen overnemen. Tijdens de lymfdrainagesessie zal de kinesist de lymfe die zich in de arm en de borstholte ophoopt, afvoeren in de richting van het normale lymftransport of zal hij/zij een zijweg ("anastomose") creëren. De massage begint bij de hals en wordt dan geleidelijk uitgebreid naar de getroffen gebieden.
Naast de manuele behandeling zal, in geval van zwelling, ook op een heel specifieke manier een zwachtel aangelegd worden om het bereikte resultaat te behouden. Van zodra de arm het normale volume en omvang heeft herwonnen, wordt overgegaan tot het aanmeten van een compressiemouw. Deze op maat gemaakte mouwen ondersteunen de arm en verhinderen dat hij opnieuw gaat zwellen. Het dragen ervan is dus geen therapie op zich. Mensen met lymfoedeem dragen best ook een compressiemouw indien ze met het vliegtuig reizen. Een ander onderdeel van compressietherapie is de compressiepomp. De bedoeling van een dergelijk apparaat is vocht te verplaatsen. Deze pompen zijn totaal af te raden bij armlymfoedeem. Ze verplaatsen enkel het vocht en niet de proteïnen waardoor enerzijds het probleem in stand wordt gehouden en anderzijds het risico op verwikkelingen vergroot. Dus ook het zelf aanschaffen van zo'n pomp is af te raden, temeer daar het vocht naar de oksel wordt geduwd; net de plaats waar het oedeem veroorzaakt wordt.
Oefeningen activeren het spierpompmechanisme en zullen dus meehelpen om het vocht te verdrijven. Belangrijk is om deze oefeningen langzaam en niet te intensief te doen. Anders bekom je gelijktijdig ook een verhoogde toevoer van bloed.
Dit hoofdstuk staat onder inhoudelijke controle van dr. Jean Pierre Biscompte, afdelingshoofd vascaulaire heelkunde, specialist lymfologie, H. Hartziekenhuis, Leuven. Lymfenchirurgie moet worden uitgevoerd in centra met lymfvat-specialisten met ruime ervaring in diagnostiek en microchirurgie van lymfoedeem. Elke onwaarschijnlijk lijkende complicatie die zich tijdens de operatie voordoet, kan dan zo worden opgevangen. Enkel getrainde vasculaire chirurgen dienen gecertificeerd te worden tot het uitvoeren van deze ingrepen. Er bestaat een indicatie voor reconstructieve lymfenchirurgie bij patiënten die een totale obstructie vertonen op een initiële lymfenscintigrafie, uitgevoerd op een dienst nucleaire geneeskunde of bij patiënten die niet reageren op conservatieve behandelingen of waar conservatieve behandeling een dusdanige therapie-ontrouw veroorzaakt dat een definitieve behandeling de voorkeur geniet. Reconstructieve methode Wereldwijd bestaat er momenteel ruim 20 jaar ervaring met zowel directe als indirecte anastomose-technieken (dit zijn technieken om vaten met elkaar te verbinden). De lymfoveneuze anastomosetechniek verdient de voorkeur omdat deze ambulant kan worden uitgevoerd, snel gebeurt en goede lange termijnresultaten geeft. De lymfoveneuze shunts kunnen op verschillende anatomische niveaus worden aangelegd. Hierbij worden kleine lymfvaatjes met een diameter van 1 tot 2 mm verbonden met een nabijliggend bloedvat. Aldus wordt het lymfvocht dat niet weg kan langs de lymfvaten weggevoerd via de bloedvaten. Heroperaties dienen te worden voorkomen door een goede primaire selectie van patiënten. Lymfo-lymfatische interpositie is een techniek die moet gereserveerd worden voor patiënten die een veneuze obstructie vertonen en waarbij het lymfvocht dus niet naar de bloedvaten kan worden afgeleid. Het is een ingreep die onder narcose moet gebeuren en waarbij een lymfvat elders wordt weggenomen (b.v. van een bovenbeen) om dan elders te worden gebruikt als bypass om een obstructie te overbruggen. Lymfosuctie Bij patiënten die een lymfoedeem klasse II of III vertonen, zullen de reconstructieve technieken maar een gedeeltelijke volumeafname teweeg brengen. Het is immers zo dat slechts het vloeibare gedeelte van het lymfvocht via deze "shunten" kan worden afgevoerd. Bij lang bestaande oedemen (klasse II en zeker klasse III) heeft een gedeelte van het lymfvocht zich omgevormd tot bindweefsel en fibrose en heeft zich in het onderhuidse vetweefsel genesteld. De classificatie gebeurt via CT-onderzoek. De gemodificeerde liposuctie, "lymfosuctie", is zinvol bij restfibrose ten gevolge van lang bestaand lymfoedeem. Door deze techniek kan men de infectiefrequentie bij chronische lymfoedemen verlagen. En in vele gevallen kan hierdoor een aanzienlijke vermindering in omvang worden bereikt. Resectiechirurgie Hierbij wordt een bredere resectie (wegname) gedaan van bindweefsel en huid. De behandeling wordt ook wel "reductiechirurgie volgens Miller" genoemd. Het wordt toegepast bij patiënten met een ernstige fibrose, gewrichtsklachten, huidoverschot, terugkerende infecties. Deze techniek moet worden uitgevoerd door een hoog-gespecialiseerde chirurg, om verder lymfvatenschade te voorkomen. Samenvatting Lymfoedeem mag niet worden genegeerd en moet initieel juist worden behandeld in gespecialiseerde centra. Een accurate diagnose en effectieve therapie is met de huidige kennis mogelijk door clinici met een gespecialiseerde opleiding in de pathofysiologie en therapie van lymfvataandoeningen.
The diagnosis and treatment of peripheral lymphedema, consensus document on the ISL lymphology 28, 1995, 113-117. 16th International congress of lymphology, abstract booklet, section Basis Lymphology and Clinical Lymphology, Madrid, 1997. Symposium "lymfologie", Belgische Vereniging Vaatheelkunde, Knokke, 1997. Use of C-scan in evaluation of peripheral lymphedema, Ketterings Lymphology 30, 1997, 49-62/ Diagnostiek en behandeling van lymfeoedeem, L.H.H. Van Cruchten, L. Nieubord, Nederlands Tijdschrift Geneeskunde, 1995, 653-657. Richtlijn "lymfeoedeem", CBO Nederland, 2002.