Veelgestelde vragen over het Bevolkingsonderzoek borstkanker en een screeningsmammografie

Wat doe je als je een sterk verhoogd risico op borstkanker hebt?

Het Bevolkingsonderzoek Borstkanker is er in de eerste plaats voor vrouwen die geen problemen hebben aan hun borsten en geen sterk verhoogd borstkankerrisico.

Jouw borstkankerrisico is sterk verhoogd als je een levenslang borstkankerrisico hebt van 30 % of meer. Daarvoor zijn wettelijke criteria bepaald, gebaseerd op jouw gezondheid en die van je familieleden. Belangrijk is het verschil tussen eerstegraads familieleden (je mama, zus of kind) en tweedegraads (je oma, halfzus, kleinkind, tante of nicht). Met familieleden die verder van je af staan, hoef je voor deze criteria geen rekening te houden.

Jouw risico op borstkanker is sterk verhoogd als:

• minstens 2 dichte familieleden (van wie minstens 1 eerstegraads familielid) borstkanker kregen op een gemiddelde leeftijd van minder dan 50 jaar.
• 3 familieleden borstkanker kregen op een gemiddelde leeftijd van minder dan 60 jaar.
• minstens 4 bloedverwanten (van wie minstens 2 eerstegraads familielid) borstkanker kregen.
• minstens 4 bloedverwanten langs vaderszijde borstkanker kregen als ze jonger waren dan 60 jaar.
• je borstkanker (gehad) hebt, of overgroei van afwijkende cellen in de melkgangen of melkklieren vastgesteld werd.
• jij of een familielid eierstokkanker (gehad) heeft.
• je een genetische aandoening hebt die het risico op kanker verhoogt, zoals Li-Fraumenisyndroom of Cowden disease.
• jij of je mama, zus of kind een BRCA1- of BRCA2-genmutatie heeft.
• een familielid binnen de 2 jaar aan beide borsten borstkanker (gehad) heeft.
• een mannelijk familielid tot de tweede graad borstkanker (gehad) heeft.
• een familielid een sarcoom (gehad) heeft jonger dan 45 jaar.
• een familielid bijnierschorskanker (gehad) heeft op kinderleeftijd.
• je een behandeling met “mantelveld”-radiotherapie of radiotherapie aan de borstkas kreeg.

Herken je jezelf hierin? Neem dan contact op met je dokter. Hij of zij helpt kijken of verdere stappen nodig zijn. Goed om weten: als je borstkankerrisico sterk verhoogd is, hoef je voor de nodige beeldvormende onderzoeken van je borsten geen remgeld te betalen.

Waarom geen jaarlijkse screeningsmammografie?

Een jaarlijkse mammografie stelt je onnodig bloot aan röntgenstralen. Daarom is het nu aanbevolen om niet vaker dan elke twee jaar een mammografie te maken, bij voorkeur een screeningsmammografie met zijn kwaliteitsgarantie.

Waarom geen screeningsmammografie voor vrouwen jonger dan 50 jaar?

Bij vrouwen jonger dan 50 jaar komt borstkanker minder vaak voor. Bovendien is voor vrouwen onder de 50 jaar nooit bewezen dat screening met mammografie de overleving verbetert. Dat komt waarschijnlijk omdat vrouwen onder de 50 een hogere borstdensiteit hebben: hun borsten bevatten meer klierweefsel. Dat maakt een mammografie minder leesbaar.

Ook al is de dosis van de straling heel laag, toch blijven het op je borst gerichte röntgenstralen. Mammografieën voor je 50e verhogen het risico op kanker net veroorzaakt dóór die straling. Bovendien is borstweefsel gevoeliger voor röntgenstralen bij jongere vrouwen.

Maar wat betekent dat concreet? Als in een groep vrouwen - die tussen 40 en 50 een jaarlijkse mammografie ondergaan - bij 22 van hen borstkanker ontdekt wordt, krijgt 1 iemand van die groep borstkanker net dóór de röntgenstraling van die mammografieën.

Bron grafiek: Stichting Kankerregister

Waarom geen screeningsmammografie voor vrouwen ouder dan 69 jaar?

Ook bij vrouwen na 69 jaar komt borstkanker nog veel voor. Na 69 jaar kan borstkankerscreening nuttig zijn, maar vandaag is het dan niet meer gratis. De overheid heeft gekozen om haar middelen toe te spitsen op de leeftijdscategorie die het meest baat heeft bij een screeningsmammografie: 50 – 69 jaar. Dat betekent niet per se dat een mammografie niet nuttig kan zijn na 69 jaar. In bijvoorbeeld Nederland kunnen vrouwen tot 74 jaar deelnemen aan het Bevolkingsonderzoek.

Waarom dan de huidige leeftijdslimiet? Die heeft veel te maken met hoe belastend een borstkankerbehandeling is. Wie een goede levensverwachting heeft, heeft baat bij een behandeling. Maar wie nog minder jaren voor zich heeft, kan in die tijd meer te lijden hebben onder de mogelijke schadelijke gevolgen van een borstkankerbehandeling dan van de borstkanker zelf. Vanaf 69 jaar sterven minder vrouwen aan borstkanker in vergelijking met andere doodsoorzaken. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat een groot deel van de bevolking sterft met een kanker die nooit vastgesteld werd. De behandeling kan meer lijden veroorzaken, zonder daarom de levensverwachting of levenskwaliteit te verbeteren. De nadelen van screening wegen vanaf 69 jaar dus meer door dan de voordelen.

Waarom niet systematisch een echografie voorzien in het Bevolkingsonderzoek Borstkanker?

Een echografie is een mogelijk aanvullend onderzoek dat uitgevoerd wordt als de screeningsmammografie op iets verdachts wijst.

Een echografie brengt veel afwijkingen aan het licht die na verder onderzoek geen kanker blijken te zijn. Vals alarm kan angst veroorzaken en leiden tot onnodige bijkomende onderzoeken zoals een biopsie of punctie.

Een aanvullende echografie kan wel nodig zijn als je een te hoge borstdensiteit hebt.

Wat doe je als je tussen twee screeningsmammografieën een verandering vaststelt aan je borst?

Het is mogelijk dat een kanker niet vastgesteld wordt tijdens de screeningsmammografie, of dat die zich ontwikkelt tussen twee screeningsmammografieën. Het is dus belangrijk dat je je borsten goed kent, en je huisarts raadpleegt als je een afwijking merkt. Zie je een van de volgende borstkankersignalen? Neem dan snel contact op met je dokter:

• Een knobbeltje of zwelling in de borst
• Een knobbeltje of zwelling onder de oksel, onder het sleutelbeen of langs het borstbeen
• Schilfering en roodheid van de tepel, of een tepel die opeens roder is of plots ingetrokken is
• Een kuiltje of intrekking in het bostoppervlak
• Vocht uit de tepel (bloederig, waterig, groen van kleur of melkachtig)
• Een ontstoken, rode, warm aanvoelende borst
• Een slecht genezend plekje of wondje
• Pijn in de borst, een ander aanvoelende plek