Op weg naar een nieuw lichaamsbeeld

Kanker krijgen is zwaar. Het wordt extra zwaar als je uiterlijk, je lichaam en je zelfbeeld lijden onder de behandelingen. Denken aan je uiterlijk lijkt misschien onbelangrijk tijdens een borstkankerbehandeling, maar dat is het niet. Tijdens chemo of bestralingen voel je je doorgaans slecht en moe. Jezelf optutten is dan misschien wel het laatste van je zorgen, maar toch is het een aanrader. Wie er goed uitziet, voelt zich vaak ook beter.

Dat je uiterlijk nu verandert, is een idee waaraan je stap voor stap moet wennen. Jezelf verzorgen kan helpen om op een andere manier naar je nieuwe ik te kijken. Zo werk je geleidelijk aan aan een nieuw zelfbeeld. Hoelang dat duurt en hoe zwaar je dat valt, hangt af van persoon tot persoon. Maar duw dat aanvaardingsproces niet weg en verberg het niet. Durf je angst, twijfel en ongerustheid uiten.

Verzorg jezelf goed. Dit deel van je ziekteproces kun je zelf in de hand houden. Het kan je het gevoel geven dat je opnieuw vat krijgt op je leven en je zult je makkelijker onder de mensen begeven. Make-up en gelaatsverzorging kunnen je zelfbeeld sterk verbeteren.

Belangrijk is wel dat je enkele voorzorgen in acht neemt. Je huid is niet meer dezelfde als voor de behandeling. Ziekenhuizen organiseren daarom soms verwensessies en workshops met verzorgings- en schoonheidstips. Vraag er zeker naar. We geven hieronder alvast enkele tips die je zelf kunt toepassen.

Haarverzorging

Voor de behandeling verander je het best niets aan je gewoontes. Als je je haar verft en je wilt het nog niet knippen, laat het dan verven voor het begin van de behandeling of je riskeert dat het nog brozer wordt.

Als je te horen kreeg dat je haar zal uitvallen, kun je overwegen om het heel kort te knippen. Zo kunnen jij en je omgeving wennen aan een nieuw, kort kapsel en wordt de overgang minder abrupt. Je kunt je hoofd ook op voorhand al kaalscheren en meteen een pruik dragen. Zo valt haaruitval in plukken minder op of vermijd je die zelfs.

Wil jij je haar liever niet kort knippen of kaalscheren, verzorg het dan met zachte hand tijdens de behandeling. Door de chemo wordt je haar erg broos. Was het daarom met lauw water en weinig shampoo, de mildste die je kunt vinden. Kijk op het flesje shampoo naar de pH-waarde en zoek een neutrale, tussen vijf en zeven.

Spoel de shampoo voorzichtig uit je haar en druk er dan met je handen op om het water te verwijderen. Wrijf niet te hard. Tijdens de chemo stel je je hoofd het best niet bloot aan de zon. Zo vermijd je brandwonden. Je hoofdhuid kan jeuken of geïrriteerd zijn door de behandelingen. Dat kun je verhelpen met bepaalde producten van bij de apotheker of pruikenhandel.

Ook nadat je haar is uitgevallen, is je hoofdhuid extra gevoelig en droog. Was ook je hoofd met lauw water en masseer de huid zachtjes. Dat bevordert de bloedcirculatie, wat dan weer goed is voor de haarwortels. Droog je hoofd met een zachte handdoek en breng een hydraterende balsem of crème aan.

Gezichtsverzorging

De ziekte en de behandelingen hebben een weerslag op je huid. Die kan droog worden, de kleur kan veranderen, je teint kan doffer, bleker, gelig of grauw worden. Je kunt ook wallen, vlekken of puistjes krijgen. Maar er zijn oplossingen om die te verzachten of te maskeren.

Tijdens en na je behandeling kun je je blijven opmaken. Bereid je huid wel voor. Hydrateer haar goed en reinig haar elke ochtend en avond. Zo verwijder je make-up, onzuiverheden en schilfers. Neem ’s avonds de tijd om je grondig af te schminken. Zo loop je het minste risico op irritaties. Werk af met een zachte gelaatstonic, zonder alcohol of parfum, want alcohol heeft een uitdrogend effect.

Wees voorzichtig met afschminken

Chemo- en radiotherapie verhogen het risico op infecties of kleine bloeduitstortingen. Daarom moet je je ogen heel voorzichtig (af)schminken.

Hydrateren is onmisbaar

Goed hydrateren voorkomt dat je huid uitdroogt. Gebruik een crème geschikt voor jouw huidtype en bij voorkeur producten voor een gevoelige huid. Voor je ogen kies je het best een aangepaste hydraterende crème, die je voorzichtig aanbrengt rond elk oog. Gebruik hiervoor je ringvinger: daarmee druk je het lichtst.

Roodheid

Radiotherapie kan soms brandwonden veroorzaken. Een arts kan je producten aanraden die dat kunnen voorkomen of die je huid verzorgen als het toch gebeurt. Gebruik alleen crèmes die je arts of oncoloog adviseert. Rode vlekken op je gezicht tijdens de behandeling (erytheem of couperose) kun je verbergen met een correctiestick op basis van groen pigment, afgewerkt met een beetje foundation.

Uitzonderlijke gezichtsbeharing

Bij bepaalde behandelingen moet je corticosteroïden innemen, wat kan leiden tot bovenmatige gezichtsbeharing. Je kunt dat goed verbergen, bijvoorbeeld door de haartjes plat te strijken met een wenkbrauwborsteltje en te camoufleren met wat foundation. Gebruik geen poeder, want dan worden de haartjes zichtbaarder.

Workshops maquillage

Samen met partners zorgt Think Pink ervoor dat jij je ook tijdens je behandeling goed in je vel voelt. Zo kun je je regelmatig inschrijven voor leerrijke en leuke workshops maquillage. In de workshops komen de basisprincipes om je op te maken aan bod. Daarnaast wordt rekening gehouden met de gevolgen van de behandeling, zoals een grauwe of droge huid of haarverlies. De experts gidsen je stap voor stap door de workshop en bezorgen je handige tips en tricks. De data van de workshops vind je op think-pink.be/acties.

Voor de heren

De huid van mannen is vaak wat dikker en vetter dan die van vrouwen. Mannen geven dus beter de voorkeur aan producten die specifiek voor mannen zijn ontwikkeld. Een dagelijkse gezichtsreiniging voorkomt verstopte poriën en puistjes. Gebruik toiletartikelen zonder zeep. Zo vermijd je irritatie of uitdroging van de huid. Ook om je te scheren gebruik je best producten zonder parfums en alcohol. Dat geldt ook voor aftershave. Tijdens een behandeling is je huid enorm kwetsbaar en dan zijn zulke producten te agressief.

Huidverzorging

Droogheid

Voor de hygiëne is het belangrijk dat je je huid elke dag reinigt. Douch of baad niet te lang: zo vermijd je een droge huid. Badschuim is leuk, maar werkt sterk uitdrogend. Ook zeep droogt uit. Je kunt beter olie in je badwater doen of zeep op basis van olie gebruiken. Scrubben laat je het best achterwege. Breng wel geregeld een vochtinbrengende crème aan. Er bestaan ook verdelers voor in de douche die hyperactiviteit van de huid helpen verzachten.

Overgevoeligheid

Bepaalde soorten chemotherapie maken je huid overgevoelig voor zonlicht. Gebruik consequent aangepaste zonneproducten, het liefst met de hoogste beschermingsfactor. Nog beter is je huid beschermen met lange mouwen, lange broeken en hoofdbedekking.

Neem in geen geval een zonnebad tijdens een chemokuur of radiotherapie. Is je huid overgevoelig geworden, vermijd dan extreme warmte en extreme koude. Leg dus geen warmwaterkruik in bed als je koude voeten hebt. Je huid wordt soms zo gevoelig dat zelfs een lauwe kruik al een gevoel van verbranding kan geven.

Je huid kan ook overgevoelig reageren op kleding die gewassen is met een bepaald product. Gebruik een zacht en neutraal wasmiddel en laat wasverzachter achterwege. Heb je jeuk, probeer dan zo weinig mogelijk te krabben. De gevoelige plek ontbloten kan al helpen, want contact met de lucht doet jeuk vaak verminderen. Anders vind je bij de apotheker wel producten die de huid kalmeren. Raadpleeg een arts als de jeuk blijft duren.

Gebruik geen pleisters op je bestraalde huid en draag soepele kleren die niet spannen. Katoen en zijde zijn te verkiezen boven wol en synthetische stoffen.

Littekenverzorging

Littekens zijn een natuurlijk onderdeel van het genezingsproces na een ingreep, wanneer door het lichaam nieuw weefsel en huid worden aangemaakt om een wonde te dichten. Elke borstoperatie leidt dan ook in een bepaalde mate tot littekens. Esthetisch geeft dat niet altijd het beste resultaat, maar littekens zijn meer dan alleen een esthetisch probleem. Ze kunnen uitpuilen, jeuken en erg pijnlijk zijn.

Een effectieve behandeling kan niet alleen de zichtbaarheid van het litteken verminderen maar kan ook de textuur verbeteren. Na een borstsparende operatie kan een compressiebeha bijvoorbeeld het gevoelige littekenweefsel beschermen en de postoperatieve zwelling en pijn verminderen.

Littekentherapie kan gestart worden zodra de wond is gesloten. Er zijn een aantal therapiemogelijkheden voor littekenbehandeling, die individueel moeten worden bekeken zoals het regelmatig masseren van een litteken, het beschermen tegen zonlicht en het gebruik van verzorgingsproducten zoals zalven of vochtinbrengende crèmes. Wat daarnaast ook succesvol blijkt, is de combinatie van compressietextiel en siliconenpleisters, toegepast vroeg in de behandelingsfase.

Hoe werken compressietextiel en siliconenpleisters?

Er wordt een therapeutische effectieve druk uitgeoefend op het litteken, waardoor overmatige aanvoering van bindweefsel wordt tegengegaan. De siliconen zorgen voor een vochtige omgeving op het litteken, waardoor het niet uitdroogt. Ze houden het litteken zacht en hebben een positief effect op littekenweefsel. De combinatie van de constante druk van het compressiekledingstuk, samen met de siliconenpleisters, heeft een positieve invloed op de genezing van de littekens.

Bij onze partner Amoena vind je een uitgebreid aanbod compressiebeha’s en bermuda’s (voor het herstel van buik en dijen bij een reconstructie met eigen weefsel) om de genezende functie van je huid zo goed mogelijk te ondersteunen. Meer info op amoena.com.

Hand- en voetverzorging

Je handpalmen en voetzolen verdienen bijzondere aandacht. Zij zijn heel gevoelig voor uitdroging, zeker bij bepaalde medicijnen. Door de behandeling met chemotherapie kunnen er kleine hoeveelheden via zeer fijne bloedvaatjes in de handpalmen of voetzolen terechtkomen. Daardoor ontstaat een ontstekingsreactie die de huid van je handen en voeten kan uitdrogen. Bloedingen en infecties krijgen zo ook meer kans. Verschijnen er kleine wondjes, raadpleeg dan je arts. Dit heet het hand- en voetsyndroom: de signalen variëren van (een pijnlijke) roodheid op de handpalmen, jeuk en erg gevoelig aanvoelen tot vervellen en infectie van de huid en nagels.

Een vochtinbrengende crème is geen overbodige luxe. Breng die zo vaak als nodig aan. Vermijd hete douches en baden, strakke handschoenen, kousen, schoenen en juwelen. Let op voor intense wrijvingen die verwondingen kunnen veroorzaken aan de handen en voeten, zoals lang stappen of joggen. Vermijd ook zware huishoudelijke taken en draag huishoudhandschoenen als je schoonmaakt of de afwas doet.

Bij een deel van de patiënten die chemotherapie krijgen, treedt er ook perifere neuropathie op: tintelingen, een branderig of slapend gevoel in de vingers, handen en voeten. ‘Dit heeft een belangrijke impact op het dagelijks functioneren van patiënten, ook na hun behandeling, en kan een reden zijn om de dosis chemo te verminderen of zelfs vroegtijdig te stoppen met de behandeling’, zegt Annemarie Coolbrandt (verpleegkundig specialist oncologie, UZ Leuven).

Soms leidt de chemo tot nagelafwijkingen doordat een chemokuur vaak een daling van het aantal witte bloedcellen en bloedplaatjes veroorzaakt. Wees dus voorzichtig bij het verzorgen van je nagels om elk risico op infectie of bloeding te vermijden. Ze kunnen erg broos en breekbaar worden of zelfs uitvallen. Nagels kunnen ook van kleur veranderen omdat bepaalde medicijnen een verhoogde pigmentatie tot gevolg hebben.

In bepaalde ziekenhuizen kun je ijshandschoenen en koelende pantoffels aandoen tijdens de chemotherapie om dit te vermijden, dit heet hand-voetkoeling. De koude vernauwt de bloedvaatjes, remt de bloedcirculatie af en vermindert zo de plaatselijke blootstelling aan de chemo. ‘Nagelafwijkingen behandelen we al langer met ijshandschoenen’, vertelt Annemarie Coolbrandt (UZ Leuven).

‘Voor neuropathie was er lang geen behandeling, maar enkele studies toonden aan dat hand-voetkoeling zou kunnen helpen. Bij enkele behandelingen bieden we dus ijswanten aan om die zenuwschade zoveel mogelijk te voorkomen. Het probleem met de ijshandschoenen is dat ze recht uit de vriezer komen, heel koud zijn en daardoor ook oncomfortabel voor de patiënt, maar dat ze ook snel hun koude verliezen.’

Machinale hand-voetkoeling of hilotherapie leek daarom een interessante piste. UZ Leuven heeft een vergelijkende studie opgezet: ‘We zien dat koeling aan de hand van deze machines veel comfortabeler is voor de patiënten én dat het de meer ernstige vormen van bijwerkingen ook beter voorkomt, al kunnen we ze nooit honderd procent vermijden’, zegt Annemarie Coolbrandt. ‘Het nadeel is dat de toestellen heel duur zijn. Op dit moment bieden nog weinig ziekenhuizen ze aan, maar dat is wel een evolutie die we de komende jaren verwachten.’ Ook bij hilotherapie wordt bekeken of terugbetaling een optie kan zijn.

‘Bij broze nagels kun je een nagelverstevigingskuur met nagelverharder volgen’, legt Katleen Vanderbeken van het Institute for Professional Care (IFPC) uit. ‘Let op, want de juiste procedure volgen is heel belangrijk. Sla je een stap over, dan kan de kuur net het omgekeerde effect hebben. Doe je het goed, dan krijg je een mooi en stevig resultaat.’

‘Op dag een breng je een eerste laag nagelverharder aan. Op dag twee volgt de tweede laag. Op dag drie verwijder je de twee lagen met acetonvrije remover en breng je een nieuwe eerste laag aan. Breng op dag vier opnieuw een tweede laag aan. Op dag vijf verwijder je die opnieuw en breng je alweer een nieuwe eerste laag aan. Dit herhaal je gedurende maximaal twee weken. Daarna volgt een week rust, waarin je niks op je nagels doet. Daarna kan eventueel een tweede kuur.’

Teennagels mag je trouwens nooit te kort knippen. Zo vermijd je ingroei en mogelijke ontstekingen. Ze laten zich makkelijker inkorten na een voetbad van een tiental minuten. Gebruik geen schaar, maar een aangepaste tang en vijl de hoekjes af.

Tips voor nagelverzoring

• Dompel je handen eerst een tweetal minuten onder in lauw water en droog ze daarna af met een zachte handdoek.
• Gebruik wegwerpvijltjes van karton. Metalen vijltjes zijn te ruw.
• Masseer je nagels voorzichtig met nagel- of babyolie.
• Spoel de olie af, droog je handen en breng licht masserend een handcrème aan om de huid zacht en soepel te houden.
• Je nagelriemen verzorgen is delicaat. Om wondjes te vermijden, knip je ze het best nooit af.
• Heb je een verminderd aantal bloedplaatjes en witte bloedcellen, duw de nagelriem dan niet terug. Is het aantal bloedplaatjes en witte bloedcellen normaal, dan mag je dat wel doen, maar alleen met een wattenstaafje. Beschadig de huid in elk geval niet.
• Gebruik liever geen nagellak op basis van alcohol of aceton. De oplosmiddelen erin beschadigen de nagels, die al kunnen lijden onder de behandeling.

Mooi in aangepaste kledij

Het is niet ongebruikelijk dat je silhouet wijzigt tijdens je ziekte en tijdens je behandeling. De ene persoon verliest wat gewicht, de andere komt wat bij. Kies daarom kleren en stoffen waarin je je comfortabel voelt, die je mindere kantjes camoufleren en je sterke punten zo veel mogelijk benadrukken.

Zo kun je de aandacht naar onderen afleiden, door met een losse jurk of blouse een riem rond je taille te dragen. Dit flatteert en richt de aandacht naar het midden van je lichaam – zoals ook korte rokjes met motieven en een in het oog springend paar schoenen. Tops met interessante elementen – plooien, bandjes, ruches of originele snit – geven structuur en visuele focus. Ook een decolleté hoeft geen taboe te zijn: probeer het eens met een top met schouderbandjes onder.

Ook kleur is belangrijk in je leven, letterlijk en figuurlijk. De juiste kleuren laten je stralen en geven zelfvertrouwen. Elke mens heeft een aangeboren kleurenpalet dat haar of hem staat, afhankelijk van de kleur van de ogen, haar en huid. De juiste kleuren ondersteunen je natuurlijke huidskleur en doen je ogen stralen, laten een blos op je wangen verschijnen en doen oneffenheden vervagen.

Bepaal tot welk type je behoort: lente, zomer, herfst of winter. Ben je een zomer- of wintertype, dan komt je teint beter tot uiting met koude en blauwige kleuren. Een lentetype staat dan weer met eerder warme, sprekende kleuren met een gele ondertoon. Diepe kleuren als bordeaux, oker en olijfgroen horen bij een herfsttype.

Veel ziekenhuizen geven workshops kleur- en stijladvies voor lotgenoten. Je vindt in de Gouden Gids ook een rubriek Kleur- en Stijladvies. De Kankerlijn kan je helpen bij de zoektocht naar een gepaste consulent. Hen bereik je elke werkdag tussen 9 en 12 uur en 13 en 17 uur op het nummer 0800 35 445.

Kom op tegen Kanker organiseert regelmatig workshops onder de noemer ‘Look good, feel better’. In de activiteitenkalender op allesoverkanker.be/activiteiten kun je zien of er in jouw regio workshops op de planning staan.

Enkele tips om je elegant te kleden

• Horizontale strepen verbreden, terwijl verticale strepen je slanker en langer doen lijken.
• Sportkleding heeft vaak het voordeel dat de stoffen comfortabel zijn, de modellen ruim zitten en de taille rekbaar is.
• Ruime broeken zijn vooral comfortabel aan je buik en bovenbenen.
• Wol, zijde en licht katoen zitten het prettigst en geven het beste effect.
• Een halsdoek helpt een vermagerde hals of veranderde huid met stijl te verbergen.
• Soepele stoffen vallen elegant en zijn zeker aan te bevelen als je bijvoorbeeld een katheter wil verbergen. Dat kan ook met een halsdoek of een gedrapeerde lap stof.
• Wijde mouwen zijn een goede manier om de aandacht van je borst af te leiden. Zo kun je ook lymfoedeem camoufleren. Ook als je armen vermagerd zijn, valt dat zo minder op.