Help, mijn borsten!

Goed om te weten
  • Kies je voor een uitwendige borstprothese, dan krijg je altijd de prijs van een standaardprothese terugbetaald
  • Ook voor de verzorgingsset en de kleefstrips voorziet de ziekteverzekering een terugbetaling.
  • De tegemoetkoming is lager als je bij een niet-geconventioneerd bandagist gaat. Je vindt een lijst van alle geconventioneerde bandagisten in ons land op de website van het RIZIV: ondpanon.riziv.fgov.be/silverpages/nl.
  • Sommige vrouwen verkiezen een borstamputatie wanneer een borstsparende operatie ook kan, vanuit het idee dat een amputatie veiliger is. Dat is niet waar: de overlevingskans is even groot.
  • Na een borstreconstructie met eigen weefsel mag je absoluut niet roken, omdat de borst kan afsterven.
  • Sinds 2016 is er een RIZIV-conventie over de aanrekening van supplementen voor een borstreconstructie met eigen weefsel: die wordt volledig vergoed door de ziekteverzekering als je voor een gemeenschappelijke of tweepersoonskamer kiest.
  • Ook al heb je een hospitalisatieverzekering, informeer wat die dekt en wat niet. Zo vermijd je onaangename verrassingen. Soms wordt het remgeld pas terugbetaald als je op een tweepersoonskamer ligt en niet op een eenpersoonskamer.
  • Voor je ze betaalt, kun je je ziekenhuisfactuur steeds laten nakijken door een consulent van je (wettelijke) ziekteverzekering.

Te groot, te klein, te slap, een rare vorm … Wij vrouwen hebben dikwijls veel op onze borsten aan te merken. Maar hoe je het ook draait of keert, ze zijn in ons hoofd wel onlosmakelijk verbonden met onze vrouwelijkheid. Als je ze dreigt kwijt te raken, is dat een ingrijpende gebeurtenis. Een die een serieuze impact kan hebben op hoe je je voelt en hoe je naar jezelf kijkt. Borsten zijn nu eenmaal een belangrijk én zichtbaar deel van je lichaam. Ook bij een man ziet de borstkas er anders uit na de operatie. Heeft de arts het borstweefsel volledig weggehaald, dan kan er een soort deuk in zitten of kun je een tepel missen. Veranderingen die ook bij mannen hun zelfbeeld kunnen beïnvloeden.

De hoeksteen bij de behandeling van borstkanker is bijna altijd een borstoperatie. Het is een goed idee om vooraf met de chirurg te praten zodat je alles goed kunt doorspreken, ook wat betreft prothesen en reconstructie. Er zijn veel opties en soms heeft jouw keuze gevolgen voor de operatie.

Je eigen borst kan niemand je teruggeven. Maar een uitwendige borstprothese of een borstreconstructie kan je wel een beter gevoel geven. Ze verhinderen dat je rugpijn krijgt en helpen een goede lichaamshouding te bewaren. Als je een amputatie nodig hebt, kun je al vóór de ingreep en tijdens de controleconsultaties praten over een borstprothese of reconstructie. Mogelijk doet de arts of de borstverpleegkundige dat, maar aarzel niet om zelf ook informatie te vragen. Misschien staat je hoofd er op dat moment niet naar. Dat is geen probleem. Neem de tijd. De beslissing is niet dringend en je hoeft niet overhaast te werk te gaan.

Je kunt in het begin wat weigerachtig tegenover deze oplossingen staan. Dat is begrijpelijk, ze hebben iets kunstmatigs. Maar er is de laatste jaren veel vooruitgang geboekt op het vlak van prothesen en reconstructies en veel vrouwen en mannen vinden een aanvaardbare oplossing. Je kunt ook kiezen om zonder prothesen of reconstructie door het leven te gaan. Wat je uiteindelijk kiest, is helemaal je eigen beslissing.

Externe prothesen

Een groot aantal vrouwen met borstkanker besluit na een borstamputatie uiteindelijk om geen reconstructie te ondergaan. Ze hebben genoeg van ziekenhuizen, vinden een reconstructie te duur of willen proberen hun lichaam te aanvaarden zoals het is. Voor hen is er een uitgebreid gamma aan borstprothesen als ze dat willen. Sommige prothesen volgen perfect de beweging van je lichaam, andere behouden een constante temperatuur en met nog andere kun je zwemmen of aan watersport doen. Je kunt er dus zonder probleem een actief leven mee leiden.

Ik heb ervoor gekozen geen reconstructie te laten doen. Wéér operaties, dat wil ik niet. Er is een operatie nodig om weefsel uit mijn rug en billen te nemen en een nieuwe borst te vormen, en dan nog een operatie om de maat van mijn andere borst aan te passen aan de reconstructie. Daar heb ik geen zin in. Ik blijf me wel modieus kleden en met de prothese zie je niets.

Lili, 51

Een externe prothese is een druppelvormig siliconenzakje dat de natuurlijke borst nabootst. Er zijn verschillende maten en vormen. De prothese kun je los in een speciaal daarvoor ontwikkelde beha dragen of aan de huid van je borstkas kleven. Zelfklevende prothesen trekken minder aan het schouderbandje van je beha, waardoor ze lichter en natuurlijker lijken.

Een uitwendige prothese kun je tijdelijk dragen in afwachting van een borstreconstructie of als permanente oplossing. Het belangrijkste voordeel is uiteraard dat je niet nog een keer moet worden geopereerd. Borstprothesen draag je het best met een aangepaste beha.

Vlak na de operatie

Aan het einde van je ziekenhuisopname komt de bandagist of borstverpleegkundige je een voorlopige postoperatieve prothese bezorgen. Dat is een licht stoffen hoesje gevuld met een polyester wattenvulling die je kunt aanvullen of uitnemen. De prothese heeft geen gewicht en heeft aan de draagzijde een zacht katoenen hoesje. Zo kan je wonde helen, maar ga je toch al naar huis met een veilig gevoel en een elegante oplossing voor de eerste zes weken na de ingreep.

Een eerste prothese

Een prothese speelt een belangrijke rol in je uiterlijk en om je weer goed in je vel te voelen, maar is ook belangrijk voor je houding en rug. Zeker als je grotere borsten hebt. De prothese heeft hetzelfde gewicht als je andere, natuurlijke borst, als je maar één borst hebt moeten laten amputeren, en voorkomt op lange termijn schouderklachten.

De eerste prothese van silicone is qua vorm en uiterlijk meer wat je van een prothese verwacht. Ze heeft een licht natuurlijk doorzakkend effect zoals een echte borst en er is een tepel in verwerkt. Ook neemt ze je natuurlijke lichaamstemperatuur over, zodat ze lichaamseigen gaat aanvoelen. Een goed gemaakte prothese volgt je bewegingen, veert op en neer als je stapt en zakt in als je op je rug ligt, net als een echte borst, zodat niemand merkt dat je een prothese draagt. Er bestaan ook zelfklevende prothesen die zich direct aan je huid hechten waardoor ze niet verschuiven, ook niet als je voorover buigt. Ideaal voor meer bewegingsvrijheid.

Jouw eerste prothese wordt volledig terugbetaald door het ziekenfonds. Je hebt wel een voorschrift van je (huis)arts nodig. Lingerie moet je meestal zelf betalen. De bandagist of borstverpleegkundige bezorgt je ook een informatiemapje met lingeriemogelijkheden. Ook op dat vlak is de laatste jaren veel veranderd. Je zult verrast zijn hoeveel mooie protheselingerie bestaat. Een prothese passen kan emotioneel zijn. Onderschat het niet. Vraag iemand die je goed kent om met je mee te gaan. Neem ook een nauwsluitend T-shirt mee, het liefst wit of in een effen lichte kleur. Zo kun je de vorm precies beoordelen. Spring een beetje en beweeg als je de beha’s past. Zo kun je het best inschatten hoe goed de prothese blijft zitten en hoe comfortabel ze voor jou aanvoelt.

Definitieve prothese

Een jaar na de eerste prothese van silicone heb je recht op een nieuwe, definitieve prothese. Daarna heb je om de twee jaar recht op een nieuwe, terugbetaalde prothese. Ook de reiniger en borstel voor de zelfklevende zijde van jouw borstprothese worden elke drie maanden terugbetaald.

Definitieve prothesen zijn verkrijgbaar bij bandagisten en bij bepaalde gespecialiseerde lingeriezaken. De borstverpleegkundige kan je adressen geven. Tijdens de jaarlijkse Lingerieweek begin maart zet ook Think Pink gespecialiseerde lingeriezaken in de kijker. Meer informatie vind je op think-pink.be.

Om aanspraak te maken op een terugbetaling moet de prothese worden voorgeschreven door een arts en worden verstrekt door een erkend of geconventioneerd bandagist. Het is handig om op voorhand een afspraak te maken. De winkel kan daar dan rekening mee houden. Soms zijn er ook medewerkers gespecialiseerd in borstprothesen. Je krijgt altijd de prijs van een standaardprothese terugbetaald, zo’n 230 euro. Voor een duurdere prothese betaal je een supplement. Ook speciale zwemprothesen worden niet terugbetaald. Op de website van het RIZIV staat een lijst van alle producten voor uitwendige prothesen die worden terugbetaald: riziv.fgov.be.

Waar moet je aan denken als je een prothese laat aanmeten? 

  • Maak je afspraak op voorhand zodat de specialist voldoende tijd heeft voor jou.
  • Reken ongeveer een uur voor de consultatie en het aanmeten.
  • Neem het voorschrift van je arts voor de prothese mee en neem, indien van toepassing, een of twee beha’s voor je prothese mee.
  • Draag je favoriete topje wanneer je naar een afspraak komt. Zo kun je onmiddellijk zien of je je comfortabel voelt met de prothese.
  • Let op de sfeer in de winkel. Voel je je op je gemak? Word je vriendelijk onthaald? Houdt de aanmeetspecialist rekening met je wensen en behoeften? Nemen de medewerkers voldoende tijd? Luister daarbij naar je buikgevoel: als de consultatie of de productselectie niet aan jouw verwachtingen voldoet, zoek dan een ander verkooppunt.

Onderhoudstips
Het onderhoud is gemakkelijk: een prothese die niet aan het lichaam kleeft, kun je in zuiver water of in een licht sopje wassen. Je doet dat best dagelijks. 

  • Droog de prothese altijd goed af met een handdoek.
  • Leg de prothese nooit op of bij een warmtebron en gebruik het liefst geen haardroger.
  • Bij een prothese die aan het lichaam kleeft, moet je de hechtlaag regelmatig vervangen en je huid reinigen. De verkoper kan de juiste producten aanraden.
  • Let op prikken (sierspelden, kattenklauwen, doornen, naalden …) die de prothese kunnen perforeren en (onherstelbaar) kunnen beschadigen.

Wat is een shaper?
Shapers (of deelprothesen) zijn siliconen opvullers die je op je huid of in het hoesje van je beha draagt, als je een asymmetrie ervaart. Ze zijn een goede oplossing na een borstsparende ingreep, als je meerdere biopsieën moest ondergaan, na een reconstructie waar na verloop van tijd asymmetrie ontstaat of tijdens expandertherapie. Tegenwoordig worden 70 tot 80 procent van alle borstkankers borstsparend behandeld. Borstshapers zijn dan een goede oplossing. Er zijn veel verschillende maten en vormen, dus je gaat best eens langs bij een winkel om de shaper te vinden die perfect bij jou past.

Bij onze partner Amoena kun je een professionele fitting krijgen: je vindt de verkooppunten op hun website, amoena.com. Werd je tepel verwijderd, dan kun je ook bij hen terecht. Ze hebben een gamma zelfklevende tepels om de symmetrie onder je kleding te herstellen. Een ideale oplossing in afwachting van een tepelreconstructie en ze kunnen over een borstprothese, shaper of direct op de huid worden gedragen. Er zijn verschillende maten en kleuren, om je huidskleur zo goed mogelijk te benaderen.

Vraag na bij je zorgverzekeraar of die je shaper terugbetaalt of deels vergoedt. Je hebt wellicht wel een voorschrift nodig.

Innovatie
De Adapt Air-borstprothese van Amoena won onlangs de befaamde Red Dot Award in de categorie ‘Product design’. Met een geïntegreerde luchtkamer en een speciale pomp kan deze prothese individueel worden aangepast aan de borstwand en het natuurlijke silhouet van elke vrouw. Dit verkort de fitting van een borstprothese, in ziekenhuizen en bij retailers. Bovendien kun je het volume zelf aanpassen, wanneer en zo vaak als je wilt, bijvoorbeeld als je wat bijkomt of gewicht verliest.

Voor en na altijd de perfecte beha

Een goede beha is onontbeerlijk. Die moet aangepast zijn aan je lichaamsbouw en hoog genoeg uitgesneden zijn om de prothese erin te stoppen. Je kunt ook het zakje dat samen met de prothese wordt verkocht of een fijne voering in je gewone beha naaien. Dat zorgt ervoor dat je prothese niet schuift. Een lingeriezaak met bandagist of aangepaste winkel weet welk type beha geschikt is om aan te passen aan je prothese en doet dat voor jou.

Heb je een zelfklevende prothese gekozen, dan vind je aangepaste modellen zonder binnenzakje. Over het algemeen hebben deze beha’s bredere en zachtere schouderbandjes om het gewicht van de prothese op te vangen. Ze zijn vaak ook elastisch afgewerkt aan de randen en aan het decolleté om de beha goed op je lichaam te laten aansluiten.

Er bestaat tegenwoordig een uitgebreid en modieus gamma aan lingerie, badpakken, bikini’s of tankini’s, perfect aangepast aan borstprothesen. En ja, ook geraffineerde stofjes of verleidelijke setjes blijven mogelijk. Die bezorgen je niet alleen optimaal comfort, maar helpen je ook om je beter te voelen in je veranderde lichaam. Zoals bij gewone lingeriecollecties komen er ieder jaar nieuwe modellen op de markt. Sommige ziekenhuizen en lingeriezaken organiseren modeshows voor de nieuwste mode. Vraag dat zeker na.

Reconstructie

Veel mensen denken bij het woord ‘borstkanker’ maar aan een ding: haal die vieze kanker uit mijn lijf. Dat ze daarvoor een borst moeten opofferen, speelt eerst minder mee. Toch kan een borst verliezen erg ingrijpend zijn. Een mastectomie of amputatie kan als een verminking worden ervaren, als een aanslag op je vrouwelijkheid of identiteit. Sommigen kiezen daarom voor een ritueel afscheid, met bijvoorbeeld een fotoshoot van hun lichaam of een afdruk van hun borst in gips. Anderen zien die borst als een bedreiging en willen haar op dat moment kwijt.

Een reconstructie kan ervoor zorgen dat je borst opnieuw een ‘normaal’ uitzicht krijgt en dat je zelfvertrouwen zich herstelt. Het is in principe voor iedereen mogelijk, ongeacht de leeftijd. Het is belangrijk om realistische verwachtingen te hebben na je reconstructie. Verwacht niet dat de nieuwe borst er zal uitzien als je oude borst. Ze zal ook niet hetzelfde aanvoelen. Dat is iets om je van bewust te zijn, maar gedurende de eerste weken na de reconstructie verandert de borst nog van vorm. De gevoeligheid in je borst kan ook terugkomen. Geen reden tot paniek dus als dat niet direct het geval is na de operatie.

Onmiddellijk een reconstructie of op een later moment?

Veel artsen adviseren om te wachten met een reconstructie tot na de bestralingen. Dan is een tweede operatie nodig, meestal zes tot achttien maanden na de (gedeeltelijke) amputatie. Dat geeft je de tijd om eerst de diagnose te verwerken en de nabehandeling af te werken, en je vermijdt het risico dat de nabehandeling moet worden uitgesteld omwille van een complicatie na de operatie. Het borstweefsel krijgt de kans om te genezen en de mogelijke bijwerkingen van een reconstructie dalen.

Bovendien beïnvloedt de nabehandeling het esthetische resultaat van je reconstructie niet, wat anders wel een risico is. Je kunt gerust ook meerdere jaren wachten met een reconstructie. Niet iedereen is onmiddellijk klaar voor een nieuwe operatie. Volg je eigen tempo. Welke methode mogelijk is, hangt af van individuele eigenschappen en omstandigheden, bijvoorbeeld de staat van de weefsels.

In borstklinieken kan de reconstructie ook onmiddellijk als jij dat wilt en als je geen verdere nabehandeling moet krijgen, zoals radio- of chemotherapie. Dan gebeuren amputatie en reconstructie tijdens dezelfde operatie. Zo kan de chirurg de oorspronkelijke huidenveloppe van de borst met of zonder tepel bewaren.

Toch is een onmiddellijk gereconstrueerde borst de eerste maanden voor sommige vrouwen wat moeilijker te aanvaarden. De plotse overgang van je eigen borst naar een welving die je wel ziet, maar waarin je geen borstgevoel hebt, kan vreemd aanvoelen. Sommige dokters menen dat iemand die een tijd met een borstamputatie heeft geleefd makkelijker een gereconstrueerde borst aanvaardt.

Dokter Femke Delporte (gynaecoloog in AZ Sint-Lucas Brugge): ‘De keuze voor een borstreconstructie is van vele factoren afhankelijk: het resultaat van een eventueel genetisch onderzoek, de kenmerken van de tumor, de timing en het type van de nabehandeling … maar dus ook leeftijd. Bij jonge vrouwen kiest de overgrote meerderheid, meer dan 80 procent, na ongeveer een jaar voor een reconstructie. Bij de oudere patiënten (meer dan 70 jaar) gebeurt dat zelden. Zij kiezen vaker voor een borstprothese.’

Als de tepel niet is bewaard, de borst helemaal is hersteld en haar definitieve vorm heeft gekregen, vinden de tepel- en tepelhofreconstructie plaats. De tepel zelf wordt met een huidflapje en onder plaatselijke verdoving gereconstrueerd door de plastisch chirurg. De littekens zullen achteraf gecamoufleerd worden door de tatoeage van de tepelhof.

Tegenwoordig gebeurt dat bijna altijd met een medische tatoeage, bij een huidtherapeut of chirurg die hier speciaal voor is opgeleid. Een ultradunne naald gaat razendsnel op en neer en brengt een speciale, huidvriendelijke pigmentvloeistof in onder je huid. Wanneer een arts of plastisch chirurg de ingreep uitvoert, kan een tepeltatoeage tot 100 procent worden terugbetaald. Vraag dit zeker na bij je mutualiteit en bij je hospitalisatieverzekering als je die hebt.

Voordelen van een onmiddellijke reconstructie 

  • Je wordt niet geconfronteerd met het gemis van een borst. 
  • Eén ingreep in plaats van twee betekent minder kosten, minder verdoving, minder hersteltijd en minder lichamelijke problemen na de operatie.
  • Het litteken is vaak discreter omdat de huidenveloppe kan worden gespaard.

Voordelen van een latere reconstructie 

  • Je hebt meer bedenktijd om de reconstructietechniek te kiezen. 
  • Je kunt eventuele tekortkomingen van de reconstructie beter aanvaarden, omdat je jezelf na de amputatie hebt gezien.
  • Als je chemotherapie moet ondergaan, heb je een kleiner risico op wondcomplicaties van de gereconstrueerde borst. Dat geldt vooral bij prothesereconstructies.
  • Moet je radiotherapie krijgen, dan is er minder risico op nadelige effecten voor je huid en op laattijdige littekenvorming. De kans op protheseverlies s vijf keer groter als na een onmiddellijke reconstructie nog radiotherapie volgt.
  • Als dit van toepassing is, geeft het de tijd om te wachten op het genetisch onderzoek. Je kunt eventueel beslissen om op hetzelfde moment een preventieve borstoperatie te laten doen aan de andere zijde.
Wat na een borstsparende operatie

Door meer bewustmaking en betere screening wordt borstkanker vaker vroeg ontdekt. Daardoor is de tumor nog relatief klein en kunnen meer en meer borstkankers borstsparend worden behandeld. Bij ongeveer twee derde van de lotgenoten is een borstsparende operatie (tumorectomie) mogelijk. Via een snede in je huid verwijdert de chirurg dan alleen de tumor en een veiligheidszone van omliggend, gezond weefsel. De rest van je borst blijft gespaard, maar kan wel van vorm veranderen. Om vervorming van je borst te vermijden, doet de chirurg een beroep op oncoplastische technieken. Hij of zij zorgt dat het litteken verborgen is, bijvoorbeeld langs de tepelrand, en dat de tumorholte wordt opgevuld door het klierweefsel te hermodelleren.

Voor je uiterlijk is een borstsparende operatie minder ingrijpend dan een borstamputatie. Toch is het mogelijk dat het eindresultaat minder mooi wordt, bijvoorbeeld door bestraling of omdat de chirurg in verhouding een groot deel van de borst verwijdert. De vorm van je borst na een borstsparende ingreep hangt af van de grootte van de borst, de grootte van het gezwel en de plaats van de tumor in de borst. Pas na de bestraling kun je het uiteindelijke cosmetische resultaat en de asymmetrie met de andere borst beoordelen.

Na een borstsparende operatie is er een heel klein risico dat de tumor binnen de tien jaar plaatselijk terugkomt. In bijna alle gevallen volgt daarom bestraling omdat het altijd mogelijk is dat in de rest van de borst toch nog kwaadaardige cellen zitten. Vrijwel alle centra werken momenteel met hypofractionatie: kortere bestralingsreeksen met een hogere dosis per dag, maar een verlaging van de totale dosis. 

‘Sommige lotgenoten vragen zich af of een borstamputatie niet beter is dan een borstsparende operatie gevolgd door bestraling. Ze denken dat hun overlevingskans daalt, maar die angst is ongegrond. Grote studies tonen aan dat beide behandelingen evenwaardig zijn. Er zijn zelfs studies die een ander licht werpen op chirurgie en radiotherapie tegenover borstamputatie’, zegt professor Liv Veldeman (radiotherapeut in UZ Gent).

‘Die suggereren dat lotgenoten na een borstamputatie minder overlevingskansen hebben op lange termijn dan na een borstsparende operatie en radiotherapie. We hebben daarvoor nog geen goede uitleg. Aangezien deze studies klein en retrospectief (men baseert zich op bestaande data, maar verzamelt geen nieuwe gegevens) zijn, kunnen we daaruit zeker geen definitieve conclusies trekken.

Implantaten of eigen weefsel?

Bij een borstreconstructie creëert de chirurg nieuw borstvolume waar de borst werd verwijderd. Er zijn twee mogelijkheden: met een implantaat of met eigen weefsel uit de buik, de bilstreek of de rug. Beide ingrepen hebben voor- en nadelen.

Implantaten
Een implantaat wordt geplaatst onder de huid of borstspier om de natuurlijke vorm van de borst na te bootsen. De buitenlaag is meestal van silicone, de vulling is siliconengel of fysiologisch water, een zoutoplossing.

Na de amputatie wordt een nieuwe borst gevormd door inwendig een prothese te plaatsen. Die prothese komt onder de huid van de borstkas via het litteken of de insnijding van de borstamputatie. Je krijgt dus geen extra littekens. Om de natuurlijke vorm van de borst na te bootsen, wordt een deel van de prothese achter de borstspier geplaatst en zijn de gelprothesen druppelvormig. 

De nieuwste implantaten voelen relatief natuurlijk aan. Ze verschuiven minder na de operatie en zijn anatomischer: ze hebben de vorm van een peer of druppel om de vorm van een natuurlijke borst meer na te bootsen. Ze zijn ook veiliger dan vroeger: als een prothese scheurt of breekt, verspreidt de gel zich niet meer in het lichaam. Men gebruikt nu cohesieve of vaste gel, waardoor de silicone samenklontert in plaats van zich in je lijf te verspreiden.

Beide opties hebben voor- en nadelen. Zo worden prothesen met fysiologisch water via een ventiel gevuld wanneer ze zijn geplaatst. De chirurgische ingreep en het restlitteken zijn dus beperkt en het volume kan tijdens de operatie worden aangepast, wat handig is bij borstasymmetrie. Ze hebben echter een kortere levensduur, ongeveer twaalf jaar, omdat de vulklep hun zwakke punt is en kleine lekken onvermijdelijk voorkomen.

Siliconenimplantaten gaan langer mee en hun consistentie is natuurlijker. Wel hebben ze een iets bredere toegang nodig, omdat ze vooraf gevuld worden. Met implantaten is er ook altijd een risico op complicaties zoals kapselvorming: hierdoor kan de prothese harder en pijnlijker worden en kunnen de vorm en positie veranderen. Het is dus zaak alles op voorhand goed door te spreken met de plastisch chirurg.

Voor de operatie wilde ik nog foto’s van mijn borsten, zónder en mét mooie lingerie. Een vorm van afscheid nemen.

Ann, 42

Een reconstructie op latere datum gebeurt in twee fasen. Eerst wordt een weefselexpander geplaatst om de huid en spieren uit te rekken en ruimte te maken voor de definitieve prothese. Twee weken daarna start het stapsgewijs opvullen van de holte die zo wordt gecreëerd. Zo rekt de huid van de borstkas iedere keer wat meer op. Wanneer er voldoende huid is gevormd, vervangt het definitieve implantaat in een tweede fase de expander.

Eigen weefsel
Een borstreconstructie met eigen weefsel gebeurt met huid en vet uit andere delen van je lichaam. Vooral lotgenoten met voldoende weefsel aan hun buik, billen of dijen zijn geschikte kandidaten. Dat geldt voor de meeste westerse vrouwen, zodat een reconstructie van grotere borsten mogelijk is en de chirurg de buik nog altijd zonder spanning kan sluiten.

Tussen het nieuws dat ze mijn borst moesten amputeren en de operatie zaten negen dagen. Ik heb bijna constant gehuild. Ik wilde graag een onmiddellijke reconstructie, dacht dat ik het dan makkelijker zou verwerken. Maar dat bleek niet mogelijk omdat ik nog bestralingen moest krijgen. Nadien heeft het maanden geduurd voor ik weer een zelfonderzoek durfde te doen bij mijn linkerborst.

Jolien, 38

Meestal worden aan de onderbuik een stuk huid en een vetlaag weggenomen, met daaraan een aan- en een afvoerend bloedvat. De buikspieren blijven intact. Dat weefsel wordt getransplanteerd naar de plaats waar de ‘nieuwe’ borst komt. De bloedvaten worden dan vastgehecht op die in de oksel of achter het borstbeen. De ingreep laat een litteken na over de hele breedte van je onderbuik, maar dat kun je goed bedekken met ondergoed of badkledij.

De operatie is vrij ingrijpend en brengt redelijk wat last met zich mee aan je buik. Voor je herstel moet je toch twee à drie maanden rekenen. Soms transplanteert men de buikspier mee, maar dan is de stevigheid van je buik achteraf minder. Als je niet genoeg buikvet hebt, kan het nodige weefsel ook uit je billen, rug of eventueel andere plaatsen van je lichaam (zoals je dijen) worden gehaald.

Na drie tot zes maanden heeft de gereconstrueerde borst haar definitieve vorm. Dan volgt de reconstructie van de tepel en de tatoeage van de tepelhof. Eventueel volgen bijkomende correcties, soms ook van de gezonde borst, voor een zo symmetrisch mogelijk resultaat.

Een borst kan onder bepaalde voorwaarden ook met lipofilling worden gereconstrueerd, een techniek die initieel werd gebruikt om kleine weefseldefecten te herstellen. Vet wordt dan uit een deel van het lichaam weggezogen en op een andere plek weer ingespoten. Bij een borstparende operatie kan er een deuk in de borst ontstaan: dan kan lipofilling die opvullen. Ook bij mannen is het mogelijk om de borst zo te reconstrueren. Bij hen ontstaat vaak een soort deuk in de borstkas. Het gebied onder het litteken kan dan worden opgevuld met eigen vetweefsel. Ook na een borstreconstructie kan lipofilling worden gebruikt om het uiteindelijke resultaat qua vorm en contouren te verbeteren.

Als techniek kan lipofilling enkel voor vrij kleine cupmaten en moet er uiteraard voldoende eigen vetweefsel voorhanden zijn. Weet ook dat de ingreep verschillende keren moet worden herhaald, omdat in één keer geen grote hoeveelheden vet kunnen worden ingespoten. Tussen elke sessie zit dan een wachttijd van een drietal maanden.

Bij eigenweefselreconstructies ligt het risico op complicaties wel wat hoger. Er bestaat een kans op nabloeding, wondinfectie of weefselversterf (van vooral de buikhuid). De kans op deze laatste twee complicaties is ongeveer dertig keer groter bij rokers. Na een borstreconstructie met eigen weefsel mag je dan ook absoluut niet roken. De nieuwe borst is erg fragiel na de ingreep en sterft af als je blijft roken of nicotinepleisters gebruikt. Roep de hulp in van een tabakoloog om definitief te stoppen met roken. Meer info vind je op tabakstop.be. Ook patiënten met een BMI hoger dan 30 wordt aangeraden om gewicht te verliezen om het risico op complicaties achteraf te verkleinen.

Bij een borstreconstructie bestaat niet één scenario dat voor iedereen geldt. Er is een uitgebreid aanbod aan reconstructiemogelijkheden en de keuze is heel persoonlijk. Bespreek daarom alles goed met je arts vóór je operatie.

Wil je nog meer informatie over borstreconstructies, dan kun je altijd terecht op de site van de Beautiful After Breast Cancer Foundation, beautifulabc.com, of de website van de beroepsvereniging van Belgische plastisch chirurgen, rbsps.org.

Mastectomie
Mastectomie en meerdere reconstructies, drie macrofillings
Mastectomie met okselklieruitruiming
Reconstructie met tepelhoftatoeage

Samenvatting van de voor- en nadelen
Implantaten:

-

  • kunnen lekken of andere beschadigingen oplopen; 
  • risico op kapselvorming: het littekenweefsel rond de prothese trekt samen waardoor de borst op termijn misvormd kan raken;
  • kunnen infecteren of door de huid breken. Vooral radiotherapie voor of na plaatsing kan leiden tot deze complicaties: een minimum van zes maanden wachttijd na het einde van de radiotherapie wordt dan ook aangeraden;
  • complicaties kunnen zich op elk moment na de ingreep voordoen;
  • moeten wellicht ooit worden vervangen.

+

  • de operatie (en verdoving) is kort; 
  • eenvoudige ingreep: de herstelperiode is korter en de pijn na de operatie minder;
  • garanderen resultaat en de afwezigheid van nieuwe littekens.

Lichaamseigen weefsel:

 - 

  • complexe, lange operatie met lange herstelperiode; 
  • je kunt pijn hebben in je nieuwe borst en op de plaats waar het weefsel werd weggenomen;
  • je hebt ook elders op je lichaam littekens. 

  • de nieuwe borst is zacht en ziet er natuurlijker uit; 
  • de borst is soepel en warm bij aanraking; 
  • er worden geen lichaamsvreemde voorwerpen in je lichaam gebracht; 
  • de gereconstrueerde borst ‘groeit mee’ als je veroudert, vermagert of verdikt; 
  • complicaties komen bijna uitsluitend voor tijdens je ziekenhuisverblijf.

Wat kost dat?
Een reconstructie wordt volledig terugbetaald als je niet op een eenpersoonskamer ligt. Jij betaalt normaal alleen het persoonlijk aandeel, namelijk het remgeld en eventueel supplementen. Maar vraag bij prothesereconstructies goed na bij je chirurg over welk type prothese het gaat, en informeer vervolgens bij je arts, het ziekenhuis of het ziekenfonds of dat type prothese effectief wordt terugbetaald.

Voor specifieke technieken zoals een DIEP-flapeigenweefselreconstructie is er dan weer een overeenkomst met het RIZIV. Via deze lijst kan je nagaan na of het ziekenhuis waar jij de reconstructie laat uitvoeren, toegetreden is tot die RIZIV-conventie. Dit kun je uiteraard ook navragen in het ziekenhuis waar je in behandeling bent. 

In België worden jaarlijks ongeveer 3.000 borstreconstructies uitgevoerd, waarvan ongeveer 1.500 met eigen weefsel. Een borstreconstructie met eigen weefsel zorgt voor een mooier resultaat, voelt natuurlijker aan en leidt tot minder laattijdige verwikkelingen. Maar het gaat om een complexe ingreep, die meer dan zes uur in beslag neemt, door twee teams van plastisch chirurgen.

Volgens plastisch chirurgen volstond de vergoeding van de openbare ziekteverzekering (RIZIV) uit 2008 niet. Daarom rekenden ze naast de klassieke ereloonsupplementen nog een bijkomend bedrag aan, een ‘esthetisch supplement’. Dat supplement van 2.500 tot 3.500 euro betaalde de ziekteverzekering niet terug en zo kon een borstreconstructie met eigen weefsel een dure aangelegenheid worden. Sinds juli 2016 werd daarom de vergoeding voor artsen verhoogd en werden ereloonsupplementen in principe verboden. In 2019 werd deze overeenkomst bekrachtigd en werden een aantal aanpassingen gedaan. Enkel wie voor een opname in een eenpersoonskamer kiest, zal nog supplementen betalen, wanneer deze niet worden terugbetaald door een aanvullende hospitalisatieverzekering. 

Welke operaties vergoedt de algemene ziekteverzekering?

De overeenkomst voorziet een terugbetaling van: 

  • de microchirurgische transplantatie van weefsel (fase 1)
  • de remodellage met inbegrip van de tepelreconstructie en een eventuele aanvullende remodellage (fase 2)
  • de tatoeage van tepel en tepelhof door de plastisch chirurg of onder diens toezicht (fase 3).
  • de bijkomende verstrekking in geval van noodzaak tot flaprevisie (fase 4).

In welke gevallen vergoedt de algemene ziekteverzekering de borstreconstructie met eigen weefsel?

De terugbetaling van de borstreconstructie is mogelijk: 

  • na een ingreep ten gevolge van borstkanker met een verminkende impact
  • na preventieve borstverwijdering omwille van een sterk verhoogd risico op borstkanker
  • in een aantal specifieke gevallen, na voorafgaand akkoord van het College van artsen-directeurs.

Heb je nog extra ingrepen nodig, dan geldt deze regel niet meer. Ook bij een eenpersoonskamer kunnen extra kosten aangerekend worden. Een bijkomende hospitalisatieverzekering betaalt extra kosten soms wel terug, maar vraag dat zeker uitgebreid na. Zo kom je niet voor verrassingen te staan. Let ook op: sommige nieuwere technieken worden niet altijd terugbetaald. Overleg dus goed met je behandelende arts.

Als je twijfelt om een reconstructie te laten uitvoeren, is de kostprijs een belangrijk element in je overweging, maar het zou niet de beslissende factor mogen zijn. Het gaat tenslotte om een heel ingrijpende beslissing en het succes van de ingreep hangt van veel zaken af. De ervaring en kwaliteit van de chirurgen en ook het gevoel dat zij je begrijpen en op dezelfde golflengte zitten, zijn minstens even belangrijk. Soms is de goedkoopste optie niet de beste. Als je het financieel moeilijk hebt, kun je altijd hulp vragen aan de sociale diensten van je ziekenhuis en -fonds. In sommige situaties heb je recht op bijkomende toelagen. Je kunt ook een afbetalingsplan bespreken om de kosten te spreiden. Bespreek dit ook met je verzekering.

Na de operatie

Na een borstkankeroperatie is het belangrijk dat je extra goed voor jezelf zorgt. De meeste lotgenoten voelen zich vrij goed: ze voelen zich niet ziek, dus de ziekte lijkt soms veraf. Maar wees alert voor tekenen van infectie. Verwittig je arts als je koorts krijgt of als de wonde rood ziet, zwelt of meer pijn doet. Denk niet dat het ‘er gewoon bij hoort’.

Na een borstsparende ingreep mag je vaak al na een dag het ziekenhuis verlaten. Na een amputatie verblijf je meestal wat langer in het ziekenhuis. Je krijgt na de ingreep een verband of een drukverband rond je borst. Bij een okseluitruiming en borstamputatie worden een paar drains – flexibele buisjes – in en rond de wonde aangebracht. Die voeren wondvocht, oud bloed en overtollig lymfevocht vanuit de wonde af naar een fles. De drains mogen eruit als de hoeveelheid vocht minimaal is, maar de dokter beslist wanneer precies.

Het is normaal dat je tijdens deze periode veel vragen hebt. Over je operatie, over je behandeling, maar ook over hoe het verder gaat. Na je operatie krijg je normaal bezoek van je dokter en borstverpleegkundige met alle uitleg. Het is handig om op voorhand al vragen te noteren zodat je niets vergeet. Hier kan de Think Pink Guide-app een waardevolle hulp zijn.

In België moeten erkende borstklinieken bovendien minstens halftijds een oncopsycholoog in dienst hebben die jou als lotgenoot kan opvangen tijdens en na je behandeling. Het kan dat die even langsloopt om kennis te maken en om te kijken of je ondersteuning nodig hebt. Je kunt natuurlijk ook altijd zelf een afspraak maken.

Aangeraden wordt om nog tijdens je ziekenhuisopname – nog vóór je borstreconstructie – al een eerste keer naar je litteken te kijken, samen met de borstverpleegkundige. Als je het moeilijk krijgt, heb je mensen in de buurt die weten hoe ze je kunnen opvangen. Doe je dat toch liever thuis in je eentje, dan kan dat natuurlijk ook. Probeer thuis je veranderde lichaam niet te veel te vermijden, hoe confronterend het beeld soms ook is. Dat maakt het alleen maar lastiger om te wennen aan je nieuwe lijf.

Je kunt bijvoorbeeld eerst gaan neerliggen en met een handspiegel naar het litteken kijken. Ga dan zitten en kijk opnieuw. De laatste stap is kijken in de spiegel van de badkamer. Ben je je haar al verloren door chemotherapie, zet dan eerst je pruik of een sjaaltje op vóór je naar je litteken kijkt.